Zbliżenie na wolnobieg. Warto zwrócić uwagę na dwie cechy.

Pierwsza z nich to sposób zamocowania wolnobiegu do piasty. Przyglądam się wewnętrznej części wolnobiegu szukając zaczepienia dla klucza. W przypadku wolnobiegu, którego zdjęcia są ilustracją do tekstu artykułu są to dwa naprzeciwległe  podłużne wyżłobienia znajdujące się na wewnętrznej krawędzi wolnobiegu.

Druga z nich to sposób, w jaki zamocowana jest zewnętrzna nakrętka mechanizmu wolnobiegu. Dla przykładowego wolnobiegu są to dwa niewielkie naprzeciwległe okrągłe żłobienia.

Do wspomnianych przy okazji omawiania poprzedniego zdjęcia żłobień pasuje specjalne narzędzie zwane kluczem kołkowym. Jeżeli go nie posiadamy, to w ostateczności można się posłużyć cienkim punktakiem oraz młotkiem. Zastosowanie tej metody jest nieco bardziej ryzykowne.

Zakładam klucz kołkowy i odkręcam zewnętrzną nakrętkę. Uwaga! Lewy gwint.

Pomiędzy nakrętką a resztą wolnobiegu znajduje się kilka pełnych podkładek wykonanych z bardzo cienkiej blachy. Zabezpieczają one mechanizm przed samoczynnym rozkręceniem. Podczas dokręcania nakrętki pomiędzy podkładkami powstaje tarcie, które przesuwa względem siebie podkładki uzyskując ostatecznie efekt zbliżony do działania pojedynczej podkładki sprężystej.

 Sąsiednie zdjęcie pokazuje wnętrze wolnobiegu po zdjęciu nakrętki. Widoczne jest 'mrowie kulek'. W zasadzie wszystko, co można zrobić bez ryzyka, to usunąć pincetą duże zanieczyszczenia oraz wkropić do środka kilka kropel lekkiego smaru, np. oliwki maszynowej.

Wewnętrzna powierzchnia nakrętki stanowi bieżnię dla widocznych na zdjęciu kulek łożyska zewnętrznego.

 Zdejmuję koło łańcuchowe. Staram się to zrobić możliwie ostrożnie. Pod kołem znajduje się kolejny pierścień drobnych kulek tworzących łożysko wewnętrzne. Mimo to część kulek opuszcza swoje pozycje. Odskakują także pieski przytrzymywane w miejscu przez drobne druciki pełniące funkcje sprężynek.

Wskazówka: nieparzysta ilość kulek tak na łożysku wewnętrznym, jak i na łożysku zewnętrznym.

Po zdjęciu wszystkich kulek odrkęcam wewnętrzną część wolnobiegu w sposób opisany w dalszej części artykułu.

 Zbliżenie na koło łańcuchowe. Wewnętrzna część koła łańcuchowego ma charakterystyczne żłobienia przypominające szereg trójkątów. Czubki piesków zaczepiają się o powierzchnie przyprostokątnej tych trójkątów, wtedy koło łańcuchowe 'ciągnie' piastę, lub ześlizgują się po przeciwprostokątnej, co słyszymy jako charakterystyczne terkotanie wolnobiegu, gdy przestajemy pedałować, a koło nadal się obraca.

Jak to działa?

Żłobienia oraz pieski pozwalają na realizację sprzęgła jednokierunkowego. Podczas obrotu koła łańcuchowego względem piasty w jedną stronę koło łańcuchowe sprzęga się (łączy) z piastą. Podczas obrotu koła łańcuchowego względem piasty w drugą stronę koło łańcuchowe swobodnie się obraca, bo pieski się ześlizgują po przeciwprostokątnych wspomnianych żłobień.

 Otóż i jeden z piesków. Jest to tradycyjna nazwa tych elementów. Nie wiem, skąd się wzięła. Przypuszczalnie stąd, że pieski 'biegają'. Inna, chyba bardziej uprawniona nazwa, to zapadka. Zapadka 'zapada' po przeciwprostokątnej zębów wewnętrznej części koła łańcuchowego.

W przypadku omawianego wolnobiegu zapadki mają kształt zbliżony do półksiężyca. Wzdłuż jednego z boków biegnie niewielka szczelina przez którą przechodzi wspomniany już drucik-sprężynka.

 Dopasowałem klucz do wolnobiegu. Jak łatwo się było domyślić klucz powinien posiadać stosowne wypusty (patrz sąsiednie zdjęcie) pasujące do wgłębień wolnobiegu.

Uwaga! Nie mam zdjęcia, które pokazywałoby prawidłowe wykorzystanie klucza, dlatego musi wystarczyć opis słowny. Po założeniu klucza w taki sposób, by się dopasował do wgłębień wolnobiegu, należy na niego nakręcić nakrętkę osi piasty. Dzięki temu klucz się nie ześlizgnie, nie opuści położenia roboczego. Rowki są dosyć płytkie i podczas manewrowania kołem łatwo mogłoby dojść do uszkodzenia jednej z metalowych powierzchni. Nakrętka nas przed tym zabezpieczy.

Wskazówka. Klucz od drugiej strony (przeciwnej do strony zakładanej na wolnobieg) posiada płaskie powierzchnie, które pozwolą go chwycić kluczem płaskim lub imadłem. Zachęcam do skorzystania z imadła. Wkładamy klucz połączony opisanym sposobem z kołem w imadło i kręcimy kołem. Prawy gwint. Po tym, jak wyczujemy, że wolnobieg 'puścił' luzujemy nakrętkę, która służyła do zablokowania klucza względem wolnobiegu. Teraz wolnobieg powinien się już dać odkręcić samą dłonią.

 Piasta wraz z osią po odkręceniu wolnobiegu. Starannie czyścimy gwint naniesiony na korpusie piasty. Warto go przy okazji obejrzeć. Poważne uszkodzenie tego gwintu mogłoby spowodować, że konieczna będzie wymiana całej piasty, a więc przeplecenie koła. Warto go więc zabezpieczyć, jeżeli zamierzamy koło dłużej przechowywać.

Przed nakręceniem wolnobiegu na jego wewnętrzną cześć nakładam niewielką ilość zwykłego smaru maszynowego.

Przykręcenie wolnobiegu jest proste i nie wymaga użycia specjalnej siły. Kierunek gwintu został tak dobrany, że podczas jazdy wolnobieg jest niejako dokręcany przez ruch łańcucha i koła łańcuchowego.